Señales de Reacción Química. Guía de Laboratorio
- Red Cientifica Escolar
- 23 abr
- 9 Min. de lectura
Actualizado: 30 abr

Introducción
Las reacciones químicas ocurren cuando una o más sustancias se transforman en otras diferentes. Estas transformaciones pueden observarse gracias a señales macroscópicas que nos indican que una reacción ha tenido lugar, tales como el cambio de color, la formación de un precipitado, la liberación de gas, el cambio de temperatura, o la aparición de nuevas sustancias sólidas.
En este laboratorio trabajaremos con sustancias comunes del laboratorio escolar: metales como el zinc y el cobre, óxidos metálicos y una disolución de sulfato de cobre. A través de una serie de experiencias simples, aprenderemos a reconocer algunas señales visibles de que ha ocurrido una reacción química.
Laboratorio Nº1 – Señales de reacciones químicas
Objetivo
Reconocer señales macroscópicas de reacciones químicas mediante la interacción de materiales simples con agua y con una disolución de sulfato de cobre.
Conceptos clave
Reacción química:Transformación de una o más sustancias en otras nuevas, que presentan diferentes propiedades. Ocurre cuando las partículas (átomos, iones o moléculas) se reorganizan formando nuevas combinaciones.
Cambio de color:Señal visible de que una sustancia nueva ha sido formada. No se refiere a un cambio físico como disolver un colorante, sino a la formación de un nuevo compuesto que absorbe luz de manera diferente.
Formación de gas:Liberación de burbujas o efervescencia que indica que se ha generado un gas nuevo como producto de la reacción.
Formación de precipitado:Aparición de un sólido que se deposita en el fondo de una disolución cuando dos sustancias solubles reaccionan entre sí.
Cambio de temperatura (liberación o absorción de calor):Variación térmica observable sin necesidad de una fuente externa. Se detecta cuando el sistema se calienta (reacción exotérmica) o enfría (reacción endotérmica) espontáneamente.
Emisión de luz:Aparición de brillo o resplandor durante la reacción. Se puede observar en algunas reacciones químicas que liberan energía en forma de luz (como en reacciones de combustión o bioluminiscencia).
Cambio de olor:Formación de un nuevo aroma o la desaparición del aroma original, que puede evidenciar la creación de una sustancia con diferentes propiedades volátiles.
Cambio en la conductividad eléctrica:Modificación en la capacidad de una sustancia para conducir corriente, producto de una alteración en su estructura química o composición iónica.
Materiales por grupo
1 vaso de precipitados de 100 mL con disolución de sulfato de cobre (CuSO₄)
1 vaso de precipitados de 30 mL (vacío)
1 alambre de cobre
1 clavo de zinc
1 placa de Petri con un trozo de óxido de zinc
Agua de la llave
1 lupa
Procedimiento
Parte A: Observación inicial de los materiales
Observen con lupa cada uno de los siguientes materiales:
Alambre de cobre
Clavo de zinc
Disolución de sulfato de cobre
Trozo de óxido de zinc
Describan sus características macroscópicas: color, brillo, textura, estado físico.
Parte B: Interacción con agua
Llenen el vaso de precipitados de 30 mL con agua de la llave.
Introduzcan por separado en el agua:
El alambre de cobre
El clavo de zinc
El trozo de óxido de zinc
Observen durante 2 minutos cada interacción.
Registren si ocurre alguna señal de reacción química.
Parte C: Interacción con disolución de sulfato de cobre
Vacíen el vaso de 30 mL y enjuáguenlo. Luego viertan en él 20 mL de la disolución de sulfato de cobre.
Introduzcan por separado en esta disolución:
El alambre de cobre
El clavo de zinc
El trozo de óxido de zinc
Observen durante 2 a 5 minutos y registren cualquier señal visible de reacción química.
Si el tiempo lo permite, dejen reposar las muestras por 15 minutos y observen nuevamente.
Análisis y discusión
¿Qué materiales reaccionaron con el agua? ¿Qué observaron?
¿Qué materiales reaccionaron con el sulfato de cobre? ¿Qué señales observaron?
¿Qué reacciones podrían ser de tipo redox? ¿Cómo lo saben?
¿Qué evidencia apoya que ocurrió una reacción química en cada caso?
Laboratorio N°2 – Comparación de señales de reacciones químicas
Objetivo
Reconocer y comparar señales macroscópicas de reacciones químicas observadas experimentalmente, utilizando técnicas básicas de laboratorio, registrando información mediante el uso de TICs, y trabajando colaborativamente en el análisis de resultados.
Introducción
En el Laboratorio N°1 exploramos la reacción de distintos materiales —como el clavo de zinc, el alambre de cobre y el óxido de zinc— frente al agua y una disolución de sulfato de cobre. Observamos señales de reacciones químicas como cambio de color, formación de precipitado o liberación de gas.
En esta segunda parte del trabajo, vamos a repetir y extender las experiencias del laboratorio anterior para identificar si los cambios observados se mantienen, se intensifican o varían con el tiempo. Además, usaremos recursos digitales y registros fotográficos para enriquecer nuestro análisis.
Materiales por grupo
1 lupa
1 clavo de zinc
1 alambre de cobre
1 vaso de precipitados de 100 mL con disolución de sulfato de cobre (CuSO₄)
1 sistema experimental REDOX (preparado previamente)
Fotos del Laboratorio N°1 (enviadas al grupo de WhatsApp)
1 tablet por grupo
1 planilla de datos digital (enviada al grupo de WhatsApp y al correo de la tablet)
Procedimiento
Parte A: Repetición del procedimiento anterior
Observen nuevamente los siguientes materiales usando la lupa:
Alambre de cobre
Clavo de zinc
Disolución de sulfato de cobre
Comparen su aspecto actual con las observaciones registradas en el Laboratorio N°1.
Describan sus características macroscópicas actuales: color, brillo, textura, estado físico.
Revisen las fotografías tomadas en el Laboratorio N°1 y discutan si hay similitudes o diferencias.
Parte B: Registro de observaciones
Anoten en la planilla digital cualquier señal de reacción química observable:
Formación de precipitado
Cambio de color
Formación de gas
Registren sus observaciones en sus cuadernos y comparenlas con los datos anteriores.
Discutan en grupo los posibles cambios y asegúrense de registrar las observaciones comunes.
Parte C: Montaje experimental de seguimiento
Depositen nuevamente en el vaso con sulfato de cobre:
El clavo de zinc
El alambre de cobre
No agiten la disolución ni remuevan los materiales.
Dejen el sistema reposando durante una semana para observar reacciones de largo plazo.
Parte D: Análisis individual
En sus cuadernos, respondan individualmente las siguientes preguntas:
¿Qué materiales presentaron las señales más claras de reacción química?
¿Qué diferencias notaron en comparación con el laboratorio anterior?
¿Qué señales de reacciones químicas se mantuvieron y cuáles cambiaron?
¿Qué interpretación das a los cambios observados en los materiales?
¿Qué predicción harías sobre el estado de los materiales tras una semana?
Cierre y reflexión
El trabajo experimental no siempre entrega resultados inmediatos. Observar cuidadosamente, comparar con registros anteriores y realizar seguimientos a mediano plazo permite identificar procesos químicos que suceden de forma gradual. A través de este segundo laboratorio buscamos fortalecer la capacidad de análisis y argumentación científica basada en evidencia observable.
Bibliografía
Ministerio de Educación de Chile. (2015). Bases Curriculares 7° Básico a 2° Medio – Ciencias Naturales.
Red Científica Escolar (2024). Señales de reacciones químicas en contextos cotidianos. Disponible en:https://www.redcientificaescolar.com/post/señales-de-reacciones-químicas-en-contextos-cotidianos
Carolina Biological Supply Company. (2020). Properties of matter – Teaching kit guide.

Labolatwa N°1 – Siy reyaksyon chimik
Entwodiksyon
Reyaksyon chimik se transfòmasyon yon oswa plizyè sibstans an lòt ki diferan. Transfòmasyon sa yo ka obsève grasa siy makwoskopik ki montre nou si reyaksyon an te fèt: chanjman koulè, fòmasyon gaz, presipite, chanjman tanperati oswa aparisyon nouvo sibstans solid.
Nan laboratwa sa a, n ap travay ak sibstans komen ki itilize nan laboratwa lekòl: metal tankou zenk ak kwiv, oksid metalik ak yon solisyon silfat kwiv. Nou pral obsève reyaksyon sa yo epi aprann rekonèt siy vizib ki endike ke yon reyaksyon chimik te fèt.
Objektif
Rekonèt siy makwoskopik reyaksyon chimik atravè entèraksyon materyèl senp ak dlo ak yon solisyon silfat kwiv.
Konsèp kle
Reyaksyon chimik:Se transfòmasyon yon oswa plizyè sibstans an nouvo sibstans ki gen pwopriyete diferan.
Chanjman koulè:Se lè yon nouvo sibstans parèt e li gen koulè diferan pase sa ki te la anvan.
Fòmasyon gaz:Se lè nou wè ti bul oswa efèrvessans ki endike yon gaz ap lage.
Fòmasyon presipite:Se lè yon solid parèt nan fon yon solisyon lè de sibstans reyaji ansanm.
Chanjman tanperati:Se lè tanperati ogmante oswa diminye san okenn sous chalè deyò. Si li vin cho, se yon reyaksyon ekzotermik; si li vin frèt, se yon reyaksyon endotermik.
Emisyon limyè:Se lè gen klere oswa limyè ki sòti pandan reyaksyon an, tankou nan konbisyon oswa reyaksyon biyoliminèsans.
Chanjman odè:Se lè yon nouvo odè parèt oswa odè ki te la disparèt, sa ki endike yon nouvo sibstans te fòme.
Chanjman nan kondiktivite elektrik:Se lè kapasite yon sibstans pou kondi elektrisite chanje apre reyaksyon an.
Materyèl pou chak gwoup
1 vè pou mezire 100 mL ak solisyon silfat kwiv (CuSO₄)
1 vè 30 mL (vid)
1 fil kwiv
1 klou zenk
1 plak Petri ak yon ti moso oksid zenk
Dlo kran
1 loup
Pwosedi
Pati A: Obsèvasyon inisyal materyèl yo
Sèvi ak loup pou obsève:
Fil kwiv
Klou zenk
Solisyon silfat kwiv
Moso oksid zenk
Dekri sa w wè: koulè, briyans, teksti, eta fizik.
Pati B: Entèraksyon ak dlo
Ranpli vè 30 mL la ak dlo kran.
Mete chak materyèl ladan youn apre lòt:
Fil kwiv
Klou zenk
Moso oksid zenk
Obsève pandan 2 minit chak fwa.
Ekri si ou wè okenn siy reyaksyon.
Pati C: Entèraksyon ak solisyon silfat kwiv
Vide vè a, rense li, epi mete 20 mL solisyon silfat kwiv ladan.
Mete chak materyèl ladan youn apre lòt:
Fil kwiv
Klou zenk
Moso oksid zenk
Obsève pandan 2 a 5 minit. Ekri tout siy ou wè.
Si ou gen tan, kite materyèl yo repoze 15 minit epi obsève ankò.
Rezilta espere
Sibstans | Nan dlo | Nan silfat kwiv |
Fil kwiv | Pa gen reyaksyon | Ti chanjman si li okside deja |
Klou zenk | Pa gen reyaksyon | Fòmasyon kwiv wouj sou klou a |
Oksid zenk | Ti twoub posib | Fòmasyon presipite blan |
Analiz ak diskisyon
Ki materyèl ki te reaji ak dlo? Ki sa nou te obsève?
Ki materyèl ki te reaji ak silfat kwiv? Ki siy nou te wè?
Èske gen reyaksyon ki ta ka redoks? Poukisa?
Ki prèv ki montre reyaksyon chimik te fèt?
Labolatwa N°2 – Konpare siy reyaksyon chimik yo
Objektif
Rekonèt epi konpare siy makwoskopik reyaksyon chimik ki obsève pandan eksperyans yo, lè w itilize teknik laboratwa debaz, w ap anrejistre enfòmasyon ak zouti dijital, epi w ap travay an gwoup pou analize rezilta yo.
Entwodiksyon
Nan premye laboratwa a, nou te egzamine kijan diferan materyèl — tankou klou zenk, fil kwiv, ak oksid zenk — reyaji ak dlo ak yon solisyon silfat kwiv. Nou te obsève plizyè siy reyaksyon chimik: chanjman koulè, fòmasyon presipite, oswa aparisyon ti bul gaz.
Nan dezyèm pati sa a, nou pral repete epi kontinye eksperyans yo pou verifye si chanjman yo toujou parèt, si yo vin pi evidan oswa si yo chanje ak tan. N ap itilize zouti dijital ak foto laboratwa anvan an pou konpare ak analize pi byen sa nou wè.
Materyèl pa gwoup
1 loup
1 klou zenk
1 fil kwiv
1 vè 100 mL ak solisyon silfat kwiv (CuSO₄)
1 sistèm eksperimantal REDOX (pare depi anvan)
Foto Laboratwa N°1 (voiye sou gwoup WhatsApp la)
1 tablèt pou chak gwoup
1 fich done dijital (voiye pa WhatsApp ak imèl tablèt la)
Pwosedi
Pati A: Repete pwosedi laboratwa anvan an
Obsève materyèl sa yo ankò ak loup:
Fil kwiv
Klou zenk
Solisyon silfat kwiv
Konpare aparans yo jodi a ak sa w te anrejistre nan Laboratwa N°1.
Dekri karakteristik makwoskopik aktyèl yo: koulè, briyans, teksti, eta fizik.
Gade foto ki te pran nan Laboratwa N°1 epi diskite sou si gen diferans oswa si tout bagay menm jan.
Pati B: Anrejistreman obsèvasyon yo
Antre tout siy ki endike reyaksyon chimik nan fich dijital la:
Fòmasyon presipite
Chanjman koulè
Aparisyon ti bul gaz
Ekri sa n ap obsève nan kaye w epi konpare ak done Laboratwa N°1.
Fè diskisyon an gwoup sou sa chak moun wè, epi anrejistre sa yo jwenn an komen.
Pati C: Montaj eksperimantal pou swivi reyaksyon yo
Mete ankò nan vè ak solisyon silfat kwiv la:
Klou zenk la
Fil kwiv la
Pa brase oswa deplase materyèl yo.
Kite sistèm lan repoze pandan yon semèn pou obsève reyaksyon ki pran tan pou parèt.
Pati D: Analiz endividyèl
Reponn kesyon sa yo endividyèlman nan kaye ou:
Ki materyèl ki te bay siy reyaksyon chimik ki pi evidan?
Ki diferans ou remake ant sa ou te wè nan premye ak dezyèm laboratwa a?
Ki siy ki te menm jan e ki sa ki te diferan?
Ki entèpretasyon ou bay sou chanjman ou te obsève sou materyèl yo?
Ki prediksyon ou ta fè sou sa w ap jwenn apre yon semèn?
Konklizyon ak refleksyon
Travay nan laboratwa pa toujou bay rezilta imedyat. Lè nou obsève ak pasyans, konpare ak done nou deja genyen, epi swiv chanjman ki fèt pandan plizyè jou, nou aprann pi byen kijan reyaksyon chimik fonksyone. Avèk dezyèm laboratwa sa a, n ap aprann kijan pou nou analize ak esplike sa n ap wè, toujou baze sou prèv nou ka obsève dirèkteman.
Biblyografi
Ministè Edikasyon Chili. (2015). Baz Kourikoulè 7èm pou 2èm segondè – Syans Natirèl.
Red Científica Escolar. (2024). Señales de reacciones químicas en contextos cotidianos. Disponib sou:https://www.redcientificaescolar.com/post/se%C3%B1ales-de-reacciones-qu%C3%ADmicas-en-contextos-cotidianos
Red Científica Escolar. (2024). Descripción macroscópica por aspecto visual. Disponib sou:https://www.redcientificaescolar.com/post/descripci%C3%B3n-macrosc%C3%B3pica-por-aspecto-visual
Carolina Biological Supply Company. (2020). Properties of matter – Teaching kit guide.
Comentários